ผู้ใหญ่วัยทำงานหลายคนทราบดีว่าการเรียนรู้ไม่ได้จบลงที่การได้รับใบปริญญา มันเป็นเพียงตั๋วเบิกทางสู่โลกของการทำงาน สู่การเรียนรู้ยังคงเกิดขึ้นจากประสบการณ์การทำงานของจริง จากคนที่อาวุโสกว่า จากสื่อสมัยใหม่หลายช่องทาง งานสัมมนา workshop เราทุกคนยังต้องหมั่นหาความรู้เพิ่มเติมเพื่อพัฒนาตัวเองอยู่เสมอ และเมื่อการเรียนรู้นอกห้องเรียนจึงเป็นสิ่งจำเป็นแม้จะเรียนจบไปเป็นนักเรียนรู้มืออาชีพแล้ว เหล่าเยาวชนที่ยังอยู่ในวัยเรียนรู้นักฝึกหัดก็ควรมีพื้นที่นอกห้องเรียนสำหรับพวกเค้าอยู่ด้วยไม่ต่างกัน
จุดประกาย ไฟ ฟ้า
“โครงการ ไฟ ฟ้า” คือโครงการ CSR เพื่อการตอบแทนให้กับสังคมของธนาคารทหารไทย หรือ TMB เน้นการสร้างพื้นที่การเรียนรู้ที่ยั่งยืนให้กับเด็กๆ ในชุมชน แนวคิดเริ่มต้นมาจากผู้บริหาร ว่าไม่ต้องการจัดตั้งโครงการตอบแทนสังคมที่เป็นแค่ event กิจกรรมครั้งคราวที่ไม่ต่อเนื่อง แต่อยากเปิดโอกาสให้เป็นจริงเป็นจังเพื่อเยาวชนในชนชุมกลุ่มเสี่ยงได้มีพื้นที่การเรียนรู้ เหมือนกันเด็กๆคนอื่นที่ทางบ้านมีกำลังสนับสนุนและให้โอกาสได้มากกว่า จึงเกิดเป็น อาคาร ไฟ ฟ้า ขึ้นมา กระจายตัวอยู่ในพื้นที่ในอาคารย่านชุมชนต่างๆในกรุงเทพ คำว่า ไฟ ฟ้า คือการรวมกันของคำว่า “ไฟ” ที่หมายถึง ประกายพลังไฟในตัวเด็กๆ และคำว่า “ฟ้า” คือสีของธนาคาร TMB
Dtip: CSR เป็นคำย่อมาจาก Corporate Social Responsibility หรือ บรรษัทบริบาล หมายถึง การดำเนินกิจกรรมภายใต้หลักจริยธรรมและการจัดการที่ดี โดยรับผิดชอบสังคมภายในและภายนอกองค์กร ที่คำนึงถึงผลกระทบต่อสังคมทั้งในองค์กรและในระดับใกล้และไกล ด้วยการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ในองค์กรหรือทรัพยากรจากภายนอกองค์กร ในอันที่จะทำให้อยู่ร่วมกันในสังคมได้อย่างยั่งยืน
6 ปี 4 สาขา
โครงการไฟฟ้าเริ่มต้นมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2553 ปัจจุบันกำลังจะเข้าสู่ปีที่ 6 มีศูนย์การเรียนรู้ทั้งหมด 4 สาขากระจายตัวอยู่ตามชุมชนต่างๆ โดยแต่ละสาขาก็จะมีหัวข้อการเรียนรู้ที่โดดเด่นแตกต่างกันไป ตามคอนเซปการออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้และสถาปัตยกรรมให้สอดคล้องกับบริบท วัฒนธรรม สิ่งแวดล้อม ในพื้นที่นั้น ๆ ได้แก่
– สาขาแรก อาคาร ไฟ ฟ้า ประดิพัทธ์ สาขาแรก บนถนนประดิพัทธ์ คอนเซปเกี่ยวกับครัวและเบเกอรี่
– สาขาที่สอง อาคาร ไฟ ฟ้า ประชาอุทิศ สาขาที่สอง บนถนนประชาอุทิศ คอนเซปเกี่ยวกับออกแบบผลิตภัณฑ์ เพราะมีโรงงานและกลุ่ม OTOP อยู่เยอะ
– สาขาที่สาม อาคาร ไฟ ฟ้า บนถนนจันทน์ คอนเซปเกี่ยวกับสิ่งทอและแฟชั่น เพราะมีโรงงานผ้าอยู่มากในย่านนั้นเอื้ออำนวย
– สาขาที่สี่ อาคาร ไฟ ฟ้า บางกอกน้อย บนถนนอิสรภาพ คอนเซปเกี่ยวกับเรื่องวิถีชีวิตความเป็นไทย ตามบริบทของชุมชนบางกอกน้อย ย่านพักอาศัยเก่าแก่ที่มีความหนาแน่นรองเป็นอันดับ 2 รองจากคลองเตย
ไฟ ฟ้า ทั้ง 4 สาขาก็จะกระจายตัวอยู่ในเขตย่าน 4 ทิศของกรุงเทพ เหนือ ใต้ ออก ตก โดยมี ธนาคาร tmb สาขาใหญ่ที่จตุจักรเป็นศูนย์กลาง
น้องใหม่ ไฟ ฟ้า บางกอกน้อย
สำหรับสาขาน้องใหม่อย่างบางกอกน้อย ที่เพิ่งเปิดทำการไปเมื่อเดือนตุลาคมที่ผ่านมา ทำหน้าที่เป็นศูนย์การเรียนรู้ให้เด็กๆ ในชุมชน เปิดรับสมัครกลุ่มเยาวชนอายุ 12-17 ปี ( มีเวลาเรียนได้ 3 ปี สูงสุดจนจบอายุเรียนที่ 19 ปี) ช่วงวัยหัวเลี้ยวหัวต่อที่สำคัญในการเติบโตเป็นผู้ใหญ่ ให้มีพื้นพื้นที่ได้ค้นหาตัวตนของพวกเค้าเอง ที่โดยเด็ก 1 คนมีสิทธื์เลือกเรียนได้ 2 วิชาตลอดการเรียน 3 ปี ไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายใดๆ เลย วิชาเรียนทั้ง 8 วิชาเกิดจากการทำประชาพิจารณ์ในหมู่เด็กๆ ว่าพวกเค้าอย่างเรียนอะไร รวมเข้ากับวิชาที่โครงการเล็งเห็นว่าจะเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาชุมชน ดำรงรักษาชีวิตความเป็นไทยสู่รุ่นลูกหลานได้อย่างยั่งยืน
ทางทีมงานของโครงการจะสัมภาษณ์คัดเลือกกลุ่มเด็กที่ครอบครัวมีรายได้น้อย ฐานะไม่พร้อมอำนวยเรื่องการศึกษา เพื่อผลักดันโอกาสการเรียนรู้ให้เด็กๆ มากที่สุด พาไปสอบแข่งขัน ถึงขั้นการทำโควต้าศึกษาต่อกับทางมหาวิทยาลัย แต่เพราะเป็นการเรียนการสอนฟรีๆ เด็กหลายคนที่เข้ามาก็ไม่มีแรงกระตุ้นที่จะเข้ามาเรียนจนจบหลักสูตร มีหายหน้าหายตาไประหว่างทาง ทำให้นอกจากจะมอบความรู้ ยังต้องมีกิจกรรมปลูกฝังระเบียบวินัย ค่านิยมที่ดีให้เด็ก ๆ เพื่อเปลี่ยนแปลงจากเด็กที่เคยเกเรให้กลายมาเป็นเด็กดีให้ได้
อยู่เย็น เป็นไทย
ไฟ ฟ้า บางกอกน้อยเป็นอาคารตึกแถว 2 คูหาครึ่ง ตรงข้ามกับตลาดพรานนก อยู่ไม่ไกลจากชุมชนเก่าแก่ริมแม่นํ้า เต็มไปด้วยวัฒนธรรมและวิถีการใช้ชีวิตแบบไทยๆ ที่มั่งคั่ง จึงเลือกที่จะให้ออกแบบโดยคนไทย เอกสิทธิ์ แจ้งอ่างหิน สถาปนิกและดีไซน์ไดเรกเตอร์ จากบริษัท Anghin Architecture จึงแตกต่างจากไฟ ฟ้า 3 แห่งก่อนหน้านี้ที่ออกแบบโดยสถาปนิกชาวต่างชาติ
คอนเซปการออกแบบความ เป็นไทย ใช้การตีความถึงวิถีชีวิตแบบไทยร่วมสมัย ลดความซับซ้อนจากสถาปัตยกรรมไทยตามประเพณีให้เรียบง่าย ไม่ใช่ไทยโบราณที่มีลวดลายอ่อนช้อย เครื่องทรงอาคารหลายชั้น เพื่อการสื่อสารที่กลมกลืนกับชาวบ้านในระแวกนั้น เข้าถึงผู้คน เข้าถึงเด็กๆยุดใหม่ได้ง่ายขึ้น อยากให้ ไฟ ฟ้า บางกอกน้อย เป็นพื้นที่สาธารณะของหมู่บ้าน ที่ทุกคนสามารถเข้ามาใช้งานพบปะ พูดคุย แลกเปลี่ยนความรู้กันได้
การออกแบบพื้นที่การเรียนรู้เชิงสร้างสรรค์
อาคารสีโทนเคร่งขรึมแต่อบอุ่นสไตล์พื้นบ้านแอบซุกตัวอยู่เงียบๆ ในชุมชนที่มีโรงเรียนมัธยมกลุ่มเป้าหมายอยู่ถึง 5 แห่ง การตกแแต่งหน้าตา facade ภายนอกใช้แผ่นไม้โทนเข้มเพื่อสื่อถึงบ้านไม้บ้านเก่าริมน้ำในชุมชนที่มีอยู่เยอะ เอาวัสดุเก่าและใหม่มารวมกันให้ดูเป็นไทยร่วมสมัย ไม้ เหล็ก ปูนเปลือย เปิดประตูไม้บานยักษ์เริ่มเข้ามาเป็นพื้นที่โถงส่วนกลาง รองรับเด็กๆ พ่อแม่เข้ามานั่งรอนั่งพัก พูดคุย ที่พักคอยรอกลับบ้านไม่ต้องไปเตร็ดเตร่รอที่อื่น ทางอาคารมีการลงชื่อเข้าตึกและ รปภ.ตรวจทางเข้า ไม่เปิดให้ผู้ใหญ่ขึ้นไปด้านบนได้เพื่อความปลอดภัยของเด็กๆ จะต้องรอรับด้านล่าง จะมีแค่บ่ายวันอาทิตย์เท่านั้นที่จะขึ้นไปใช้งานห้องสมุดกลางได้
จากโถงขึ้นมาก็จะมีชั้นลอยไว้แจ้งข่าวประชุมรวมของเด็กๆ และเก็บของที่ล็อกเกอร์
ชั้น 2 เป็นห้องสมุดกลาง สำหรับทำการบ้าน อ่านหนังสือ เปิดรับเยาวชนที่อายุยังไม่ถึง 12 ก็เข้ามาใช้งานได้ ที่พื้นที่ใช้งานกึ่งสาธารณะอยู่ในชั้นส่วนกลางของอาคารเพื่อการเข้าถึงได้ง่าย
ชั้นเรียนวิชาเฉพาะที่เปิดสอนสำหรับเยาวชนจะอยู่ส่วนบน ชั้น 3 เป็นห้องเรียนศิลปะไทย และการท่องเที่ยวเพื่อชุมชนยั่งยืน
ชั้น 4 เป็นห้องเรียนกีต้าร์ ร้องเพลง ซ้อมดนตรีสตูดิโอเก็บเสียงเล็ก ๆ และห้องกระจกใหญ่สำหรับเรียนการแสดง มวยไทย เทควันโดนั่นเอง
จุดประกายเยาวชนเพื่อชุมชน
ก่อนที่จะเริ่มทำ ไฟ ฟ้า บ่างกอกน้อย ทีมงานก็ได้ลงไปพุดคุยกับชาวบ้าน ได้ทำงานร่วมกับเกสรชุมชน เครือข่ายชุมชนที่ทำงานเกี่ยวกับเรื่องเด็กอยู่แล้ว ทำให้ทราบว่าชุมชนบางกอกน้อยมีวัฒนธรรมชุมชนเดิมของตนเองที่ค่อนข้างจะเข้มแข็งอยู่แล้ว พอจะที่ผลักดันต่อไปได้ ก็มีการเข้าไปประชาสัมพันธ์ที่โรงเรียน เด็กๆ เริ่มบอกเล่ากันปากต่อปาก ชักชวนกันเข้ามา ค่อยๆทำความเข้าใจกับชาวบ้าน ว่าพื้นที่นี้เอาไว้ทำอะไร มีประโยชน์ยังไงต่อเด็กในชุมชน ก็ทำให้เกิดฟีดแบคที่ดีค่อยๆตามมา ผู้ปกครองคนนึงเคยเอ่ยปากว่ามันเป็นพื้นที่สร้างจินตนาการ ต่างจากห้องสีขาวโล่งๆ ในโรงเรียน มีพื้นที่การเรียนรู้มากขึ้น เด็กก็จะมีโอกาสจุดประกายะพลังในตัวพวกเค้าได้มากขึ้นด้วย
โครงการไฟ ฟ้า กำลังต่อยอดออกมาจัดตั้งเป็นมูลนิธิอย่างเต็มตัว รอการสนับสนุนการหลายๆภาคส่วนไม่เพียงแค่จากตนสังกัดจัดตั้งอีกต่อไป ตลอดเวลา 6 ปีที่เริ่มเซตตัวเอง มีพัฒนาการกิจกรรม มีเด็กๆแต่ละรุ่นเข้ามาแวะเวียนมากขึ้น โดยจุดมุ่งหวังสูงสุดของ ไฟ ฟ้า คือการเป็นส่วนนึงของชุมชนอย่างแท้จริง เป็นพื้นที่ปลอดภัยที่พ่อแม่ไว้ใจที่ให้เด็กๆ มาได้ อยากให้เด็กๆในกลุ่มเสี่ยงเลือกมาที่นี่มากกว่าไปเที่ยวเตร็ดเตร่อยู่ข้างนอก ได้มาลองนั่งเล่น พูดคุย ทำกิจกรรมกัน เมื่อเรามอบโอกาสให้เยาวชนได้เข้ามาเรียนแล้ว เค้าก็ใช้ความรู้ที่ได้รับมากลับไปพัฒนาชุมชนของพวกเค้าให้ยั่งยืนได้ต่อไป