“หน้าที่ของพิพิธภัณฑ์ คือ การรักษาความทรงจำในอดีตและส่งต่อคุณค่าสู่อนาคต”
ห่างออกไปจากตัวเมืองเชียงใหม่ราว 17 กิโลเมตร บนถนนสายเชียงใหม่ – สันกำแพง เส้นทางที่ผู้คนคุ้นเคยกับหมู่บ้านทำร่มบ่อสร้าง และบ่อน้ำพุร้อนสันกำแพง แต่ในปีนี้ที่มีการเปิดตัวโครงการใหม่บนถนนเส้นเดียวกันโครงการที่เข้ามาพลิกโฉมโกดังเก่าให้กลายเป็นพื้นที่ศิลปะสำหรับทุกคน ภายใต้ชื่อ MAIIAM Contemporary Art Museum พิพิธภัณฑ์ศิลปะที่ไม่มีวันเก่า และไม่ได้มีแค่ความสดใหม่ แต่ยังมีที่มาที่ไปที่น่าสนใจไม่น้อยเลยทีเดียว
ใหม่ – เอี่ยม
จุดเริ่มต้นของพิพิธภัณฑ์ที่ตั้งอยู่ในเมืองศิลปะอย่างเชียงใหม่แห่งนี้ เกิดจากแนวคิดของคุณฌอง มิเชล เบอร์เดอเลย์ และคุณอีริค บุนนาค บูซ บุตรชาย ที่อยากจะแบ่งปันผลงานศิลปะที่สะสมมาตลอดสามสิบปีสู่สาธารธณะ ส่งต่อแรงบันดาลใจให้กับผู้คน ไม่ว่าจะเป็นศิลปิน นักเรียนนักศึกษา หรือผู้ที่มีความสนใจในงานศิลปะ สร้างพื้นที่ที่จะทำให้ทุกคนเข้าถึงงานศิลปะได้ง่ายขึ้น ทั้งยังเป็นอนุสรณ์แด่เจ้าจอมเอี่ยม บุนนาค พระสนมเอกในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็นคุณย่าทวดของคุณอีริค จึงเป็นที่มาของชื่อ ใหม่เอี่ยม นั่นเอง
ท้าทายความใหม่ ดีไซน์เพื่อแก้ปัญหา
แม้ว่าทางเจ้าของโครงการจะสะสมงานศิลปะมานาน แต่ก็ไม่เคยเผยแพร่แก่บุคคลภายนอกมาก่อน นี่จึงเป็นครั้งแรกในการก่อตั้งพิพิธภัณฑ์ศิลปะขึ้น และมอบหมายหน้าที่ออกแบบให้กับผศ.ดร. รชพร ชูช่วย สถาปนิกแห่งค่าย All (zone) ซึ่งเล่าให้ฟังว่า เป็นการออกแบบพิพิธภัณฑ์ครั้งแรกของตนเช่นกัน ดังนั้นทุกฝ่ายจึงต้องทำงานหนักและศึกษาข้อมูลต่างๆ อย่างจริงจัง
“ความยากมันอยู่ที่พื้นที่ตรงนี้มีต้นไม้เยอะมากและสวยอยู่แล้ว เราก็ไม่อยากจะไปแข่ง แต่จะทำยังไงให้อาคารยังเป็นแลนด์มาร์คที่คนเห็นได้ชัด ในขณะเดียวกันก็กลมกลืนกับต้นไม้ได้อยู่” อาจารย์รชพรเล่าถึงโจทย์ที่ท้าทายในการออกแบบ
“หน้าโครงการเป็นถนน Highway และมีต้นไม้สูงมาก เวลาเราขับผ่านก็จะรู้สึกว่าสร้างอะไรขึ้นมาก็จะสู้กับบริบทตรงนี้ได้ยาก เราเลยสร้างผนังสูง 9 เมตรขึ้นมาก่อน จากนั้นก็ค่อยมาคิดว่าจะทำยังไงกับผนังนี้ต่อไป” คุณอัศรินทร์ สงวนวงศ์วาน หนึ่งในทีมดีไซน์ เล่าต่อถึงแนวความคิดแรกเริ่มก่อนจะมาเป็นผนังกระจกโมเสกขนาดยักษ์ที่ได้ไอเดียมาจากกระจกที่ใช้ประดับตามวัดล้านนา บวกกับการศึกษาเทคนิคการติดตั้งแบบดั้งเดิมจากช่างสิบหมู่ แล้วประยุกต์เข้ากับเทคนิคใหม่แบบเดียวกับที่ใช้ติดตั้งกระเบื้องในสระว่ายน้ำ ซึ่งนอกจะรับประกันว่าทนแดดทนน้ำแล้ว กาวที่ใช้ยังทำความสะอาดได้ง่าย ทำให้กระจกมีความใสเป็นพิเศษ จนกลายเป็นจุดเด่นของโครงการ ซึ่งถูกดีไซน์เพื่อแก้ปัญหาก่อนที่จะมองไปถึงความสวยงาม
ผนังที่หยักไปมานอกจากจะช่วยลดการสะท้อนแสงออกสู่ถนนได้แล้ว ยังใช้เป็นแนวในการปูกระจกอีกด้วย
ส่วนผสมใหม่ ที่ลงตัวในความเก่า
เมื่อเดินเข้ามาภายในจะเจอกับส่วน Reception เพื่อให้ผู้เข้าชมสอบถามข้อมูล ฝากของ และซื้อบัตรเข้าชม ก่อนจะเดินทะลุร้านค้า ผ่านร้านอาหาร ออกสู่พื้นที่นิทรรศการ โดยพื้นที่จัดแสดงจะแบ่งออกเป็น 3 โซนหลัก ที่รองรับการจัดแสดงงานศิลปะทุกรูปแบบ โซนแรกเป็นโซนกึ่ง Outdoor มีลานกิจกรรมกลางแจ้งเชื่อมต่อกับพื้นที่ภายในที่เป็นโถงขนาดใหญ่ เปิดโล่ง ครอบคลุมไปถึงพื้นที่ระเบียงทางเดินชั้นบน สำหรับงานศิลปะที่ไม่ต้องการการควบคุมแสงหรืออุณหภูมิ
ส่วนชั้นสองที่ต่อเติมขึ้นมาใหม่ จะเป็นพื้นที่จัดแสดงที่มีการควบคุมมากขึ้น แบ่งเป็นโซนที่ใช้แสงธรรมชาติผสมกับแสงไฟประดิษฐ์และคุมอุณหภูมิ
โซนสุดท้ายจะควบคุมทุกอย่างรวมทั้งความปลอดภัยของชิ้นงาน ทั้งหมดนี้อาจารย์รชพรเน้นว่าเป็นอีกส่วนหนึ่งที่มีบทบาทในการวางฟังก์ชั่นการใช้งานเป็นอย่างมาก เนื่องจากต้องออกแบบตามมาตรฐานการจัดการพื้นที่แสดงงานศิลปะสากล ซึ่งมีข้อกำหนดมากมาย เพื่อรองรับงานจัดแสดงจากทั่วโลก
“จริงๆ แล้ว…ตัวอาคารหลักเป็นโกดังเก่ามาก่อน แล้วเราก็เพิ่มอาคารใหม่ด้านหน้าเข้าไป เพื่อทำให้ฟังก์ชั่นการใช้งานสมบูรณ์ยิ่งขึ้น” คุณอัศรินทร์เสริมในส่วนของการออกแบบอาคาร ที่ถูกแบ่งออกเป็นสองส่วน นั่นคืออาคารด้านหน้าที่เพิ่มเข้ามา ทำหน้าที่ส่วน Support ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นโถงทางเข้าหลัก ส่วนต้อนรับ ร้านอาหาร และร้านค้า ส่วนอาคารโกดังเก่าที่อยู่ด้านหลัง ก็จะถูกรีโนเวทให้เป็นพื้นที่แกลอรี่โดยการทำผนังด้านในขึ้นมาใหม่เว้นระยะห่างจากผนังเดิมโดยรอบ และเพิ่มทางเดินเข้าไปเพื่อเชื่อมการใช้งานระหว่างทั้งสองอาคาร
“เราไม่ต้องการให้งานสถาปัตยกรรมไปข่มตัวงานศิลปะที่จัดแสดงอยู่ จึงพยายามออกแบบภายในให้เรียบง่ายโดยรักษาโครงสร้างเดิมไว้ให้มากที่สุด ของใหม่ที่ใส่เข้าไปก็ต้องเชื่อมโยงกับของเก่าที่มีอยู่เดิม เพื่อคงคาแรคเตอร์ที่เป็น industrial เอาไว้” อาจารย์รชพรกล่าวทิ้งท้าย
ใหม่ร่วมสมัย
ใหม่เอี่ยมวางตัวเป็นพิพิธภัณฑ์ศิลปะที่นำเสนอผลงานร่วมสมัย ที่จะมีการผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนนิทรรศการไปเรื่อยๆ ไม่ใช่แค่ผลงานศิลปะภาพวาด แต่ยังรวมไปถึง Art Performance อื่นๆ และภาพยนตร์ที่หาดูได้ยาก ใหม่เอี่ยมจึงเป็นพื้นที่ศิลปะที่มีชีวิตชีวา ดึงดูดให้ผู้คนแวะเวียนเข้ามาได้อีกครั้งแล้วครั้งเล่า ไม่ว่าเวลาจะผ่านไปนานแค่ไหน ที่นี่ก็จะยังคงร่วมสมัยใหม่เสมอ
แผนที่ MAIIAM
ขอขอบคุณ
คุณฌอง มิเชล เบอร์เดอเลย์ และคุณอีริค บุนนาค บูซ
ผศ.ดร. รชพร ชูช่วย
คุณอัศรินทร์ สงวนวงศ์วาน