อย่างที่ทราบกันดี ญี่ปุ่นนั้นเป็นประเทศท่องเที่ยวในฝันของใครหลายคน จนมีคนกล่าวไว้ว่า “ญี่ปุ่น ครั้งเดียวไม่เคยพอ” และเมื่อเราได้กลับมาเที่ยวโตเกียวเป็นครั้งที่ 2 จึงค่อนข้างมั่นใจว่าคำกล่าวข้างต้น “เป็นความจริง” หากแต่ทริปนี้จะพิเศษกว่าครั้งก่อน ตรงที่เราจะเน้นไปที่การเดินชมเมือง และ งานสถาปัตยกรรมมากขึ้น (และช้อปปิ้งให้น้อยลง)
โตเกียว(Tokyo) เป็นเมืองหลวงของประเทศญี่ปุ่น และเป็นศูนย์กลางของกิจกรรมต่างๆ ในญี่ปุ่นทั้งด้านการเมือง เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม มีระบบการปกครองแบบพิเศษซึ่งรวมการปกครองในรูปแบบจังหวัดและเมืองไว้ด้วยกัน มีประชากรในเมืองกว่า 35 ล้านคน จัดว่าเป็นเมืองที่มีการคมนาคมที่ดีที่สุดแห่งหนึ่งในโลก นอกจากนั้นยังเป็นประเทศที่เหล่านักเรียนออกแบบอยากลองมาเยือนดูสักครั้ง เพราะที่นี่คือบ้านเกิดของ Great architect ฝั่งเอเชียอย่าง Tadao Ando หรือ Kengo Kuma ที่รวมงานระดับโลก ที่ต้องมาดูให้เห็นกับตาสักครั้งหนึ่งในชีวิต
ซึ่งไหนๆก็ได้มาเยือนแล้ว เลยอยากจะเล่าเรื่องราวความเป็นญี่ปุ่นผ่านมุมมองของเรา เริ่มจาก…
01 ญี่ปุ่น ชีวิตบนหน้าปัดนาฬิกา
ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่เป๊ะไปซะทุกเรื่อง เส้นทางการเดินทางทุกชนิดไม่ว่าจะรถไฟฟ้า หรือรสบัส ต่างก็มีตารางเวลาการเดินรถเป็นของตัวเอง และที่ทำให้เราประทับใจมากๆ ก็คือความตรงเวลาของการคมนาคมขนส่ง มีความละเอียดชนิดที่ว่าสามารถระบุได้เป็นวินาทีเลยทีเดียว และทุกการเดินทางก็สามารถเชื่อมต่อถึงกันได้อย่างง่ายดาย ไม่ว่าคุณจะไปไหน ใกล้ไกลอย่างไร ก็มีระบบขนส่งที่มีประสิทธิภาพดีรองรับอยู่เสมอ คนส่วนใหญ่ถึงเดินทางด้วยระบบขนส่งสาธารณะ (รถไฟใต้ดิน รถเมล์ หรือแท็กซี่) เชื่อมต่อสถานีต่างๆด้วยการเดิน เดิน และเดิน
เส้นทางเดินรถของโตเกียวนั้นมีมากมายหลายสายครอบคลุมได้ทั่วทั้งเมือง และยังสามารถเชื่อมต่อออกไปเมืองข้างเคียงได้อีกด้วย (BTS + MRT บ้านเราจำนวนสายและความยาวน่าจะได้ไม่ถึง 5% ของรถไฟใต้ดินที่นี่ :p )
ในความตรงต่อเวลาของระบบสาธารณะ (ที่คนไทยอย่างเราไม่คุ้นชินนัก) แสดงให้เห็นวิธีคิดบางอย่าง ที่คนญี่ปุ่นให้ความสำคัญมาก นั่นก็คือเรื่องของ “เวลา” เพราะมันคือสิ่งเดียวที่เรียกกลับคืนมาไม่ได้ ทุกวินาที มีค่ามากกว่าที่จะเสียไปกับสิ่งที่ไม่สามารถคาดการณ์ได้…. ความตรงต่อเวลาของรถไฟ จึงไม่ได้สื่อสารว่าการเดินทางที่นี่สะดวกและเร็วอย่างไร แต่มันคือสารว่า คนที่นี่ เห็นคำว่า “เวลา” สำคัญที่สุด
แต่สำหรับมือใหม่หัดเที่ยว เมื่อเห็นแผนที่เส้นทางรถไฟฟ้าที่แสนวุ่นวายแล้ว ไม่ต้องกลุ้มใจไปนะคะ เพราะเค้ามีแอพพลิเคชั่นช่วยบอกเส้นทางการเดินทางให้กับเรา เพื่อป้องกันการผิดพลาดขณะเดินทางในสถานีรถไฟฟ้าที่มีจำนวนสายมากมาย และที่สำคัญแอพเหล่านี้โหลดฟรี แม่นยำมากๆด้วย
02 บัตรเดียว เปรี้ยวทั่วเมือง
เหตุผลหลักที่โตเกียวถูกจัดเป็นเมืองที่มีระบบการคมนาคมดีอย่างหนึ่ง คือ การรวมระบบขนส่งมวลชนหลายประเภทเข้าไว้ด้วยกัน ทั้งการชำระค่าบริการและความต่อเนื่องกันของระบบแต่ละประเภท ซึ่งที่นี่มีบัตรรถไฟฟ้า 2 เจ้าใหญ่ คือ suica และ pasmo เป็นบัตรแบบเติมเงินทั้งคู่ และสามารถใช้ร่วมกันได้ ไม่เพียงแค่นั้น บัตรรถไฟฟ้ายังสามารถใช้ชำระค่าสินค้าที่ร้านสะดวกซื้อ หรือร้านค้าที่เข้าร่วมได้อีกด้วย
ส่วนบัตรนี้ เป็นบัตรรถไฟฟ้าแบบเหมาวัน สามารถใช้ได้เฉพาะนักท่องเที่ยวเท่านั้น ซึ่งมีให้เลือกทั้งแบบเหมา 1 วัน 2 วัน และ 3 วัน
03 ญี่ปุ่น เมืองเล็กแต่คิดใหญ่
เพราะพื้นฐานของคนญี่ปุ่นส่วนใหญ่ เป็นคนที่ใส่ใจในทุกรายละเอียด ทำให้เวลาคิดจะทำอะไรสักอย่าง ล้วนต้องผ่านกระบวนการทางความคิดที่เห็นถึงประโยชน์ส่วนรวมเป็นสำคัญ ต้องคิดอย่างละเอียดถี่ถ้วนเพื่อประโยชน์สูงสุดของผู้ใช้งาน อย่างเช่น งานนิทรรศการที่เราได้มีโอกาสได้ชมชื่อ Design Anatomy ซึ่งจัดที่ 21_21 Design Sight ทำให้เราได้รู้ว่าสินค้าแต่ละอย่างนั้น ต้องผ่านกระบวนการออกแบบหลากหลายขั้นตอนมาก กว่าจะได้มาเป็นสินค้าให้เราบริโภคอย่างสะดวกสบาย
หรือบริเวณทางเข้าวัด Asakusa Shrine มีป้ายบอกเรื่องราวความเป็นมาของวัด ด้วยภาพกราฟฟิคนูนต่ำ ดูน่ารักและเข้าใจได้ง่าย เป็นดีเทลเล็กๆ ที่ดูก็รู้ว่า แม้แต่วัด ก็มีคนให้ความสนใจที่จะทำป้ายหรือข้อมูลๆที่ดูดี ดูเสริมภาพให้วัดน่าท่องเที่ยวมากยิ่งขึ้น
หรืออยากให้คนขี่จักรยานหรอ… แล้วคนติดอะไร ไม่มีที่จอด จอดแล้วหาย… คนที่นี่ จัดการปัญหา เพื่อให้ได้คำตอบที่คาดหวังไว้ เช่นที่หน้าอพาร์ทเม้นต์แห่งหนึ่ง ด้านหน้าเหลือพื้นที่น้อยมากในการทำที่จอดจักรยาน จึงทำโครงสร้างเพื่อจอดได้ 2 ชั้น รองรับลูกค้าที่จะใช้จักรยาน ผลคือ คนใช้และอพาร์ทเม้นต์นี้คนอยู่เต็มทุกห้อง
ณ ทางม้าลายที่มีสัญญาณไฟแทบทุกแยก แม้ไม่มีรถผ่านเลย แต่ไฟที่แสดงให้คนเดินนั้นยังเป็นสีแดงอยู่ เราก็ต้องอดใจไว้… นั่นเพราะคนญี่ปุ่น ให้ความเคารพกฎหมายและระเบียบในสังคมมาก คนไทยอย่างเราจงคิดไว้เสมอ ว่าแดงก็คือแดง เขียวค่อยไป… เหมือนเป็นจุดเล็กๆ เรื่องการข้ามถนน แต่กลับส่งผลถึงการวางตัวในบ้านเมืองนี้มากๆ สำหรับเรานักท่องเที่ยว รู้สึกยกย่องและประหม่าในเวลาเดียวกัน
04 ญี่ปุ่น เป็นภาษาสากล
ทุกครั้งที่เห็นข้าวของเครื่องใช้ที่มีภาษาญี่ปุ่นกำกับไว้บนฉลาก มักจะทำให้เรานึกถึงสโลแกนนี้เสมอ “ญี่ปุ่นทำ ญี่ปุ่นใช้ ญี่ปุ่นเจริญ” เพราะเค้าคิดค้นทุกอย่างมาเพื่อคนในประเทศเค้าโดยเฉพาะ จนบางทีก็คิดว่าเค้าลืมภาษากลางอย่างภาษาอังกฤษไปหรือเปล่า แล้วคนต่างชาติจะเข้าใจความหมายได้อย่างไร ซึ่งเค้าก็แก้ปัญหาโดยการใช้รูปภาพ (infographic) เป็นเครื่องช่วยแปลภาษาแทนนั่นเอง
05 ท้องถนนและทางเท้าที่เป็นของเขา ไม่ใช่เรา
(ภาพจาก http://livedoor.blogimg.jp/yasuragi_wh/imgs/4/2/4231b8c2.JPG)
สืบเนื่องมาจากความใส่ใจในทุกรายละเอียด และเห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวมมากกว่าส่วนตนของคนที่นี่ ทำให้พื้นที่สาธารณะ อย่างถนนและฟุตบาธไม่ว่าจะเป็นพื้นที่ใจกลางเมืองหรือนอกเมือง ต่างก็มีผิวสัมผัสที่ราบเรียบ และไม่มีแผงลอยตั้งกีดขวางตลอดทั้งเส้นทาง ซึ่งนั่นก็ทำให้ทุกคนไม่ว่าจะเป็นเด็ก คนแก่ หรือคนที่ใช้วีลแชร์ สามารถไปไหนมาไหนได้อย่างสะดวกสบาย และรู้สึกปลอดภัยทุกครั้งที่ต้องออกมาใช้ชีวิตนอกบ้าน
และถ้ายิ่งเป็นทางเท้าที่มีความกว้างมากหน่อยก็จะใช้บล็อคลายนูนปูที่พื้น เป็นตัวช่วยนำทางให้แก่ผู้พิการทาสายตา และยังช่วยแบ่งเลนทางเดินให้ผู้คนเดินสวนกันได้แบบไม่ชนกันอีกด้วย ซึ่งเป็นประโยชน์มากสำหรับนักท่องเที่ยวลากกระเป๋าช้อปปิ้งอย่างเรา
และนี่ก็คือเรื่องราวส่วนหนึ่ง ที่เราสังเกตุเห็นได้ตลอดระยะเวลาสั้นๆ ที่ไปเยือนประเทศญี่ปุ่น ในฐานะนักท่องเที่ยวต่างชาติคนหนึ่งที่มีความรู้สึกบวกกับประเทศนี้อยู่เสมอมา และก็หวังว่าจะได้กลับไปเยือนประเทศนี้อีกเป็นครั้งที่ 3, 4, 5 และต่อๆไป
ขอบคุณรูปภาพจาก Pinterest