หากไม่ได้อยู่ในแวดวงสถาปัตยกรรม หลายๆคนอาจจะไม่คุ้นหูกับคำว่า ฟาซาด (Façade) มากเท่าไหร่นัก จริงๆแล้ว Façade คือ เปลือกอาคาร ที่ผู้ใช้งานจะพบเป็นสิ่งแรกก่อนเดินเข้าไปภายในอาคาร ซึ่ง Façade นี้สามารถสื่อถึงภาพลักษณ์และลักษณะการใช้งานภายในอาคารนั้นได้ มากไปกว่านั้นยังมี Façade บางชนิดที่ช่วยประหยัดพลังงานให้กับอาคารได้อีกด้วย
ฟาซาด (Facade) มาจากภาษาฝรั่งเศส ซึ่งหมายถึงองค์ประกอบด้านหน้าอาคาร หรือด้านหน้าและส่วนหน้า โดยปกติแล้วเรามักจะเรียก Façade ว่า เปลือกอาคาร โดยในแต่ละส่วนของเปลือกอาคารจะมีองค์ประกอบของงานทางสถาปัตยกรรมอยู่ด้วย เช่น ประตู หน้าต่าง ระเบียง ระแนง ชายคา เป็นต้น ซึ่งองค์ประกอบแต่ละอย่างจะเป็นสิ่งที่ทำให้แต่ละอาคารมีเอกลักษณ์และมีความโดดเด่นต่างจากอาคารอื่น เพราะฉะนั้นสถาปนิกจึงมักจะออกแบบ Façade ให้เข้ากันกับภายในอาคารจนถึงบริบทรอบข้าง เพื่อสร้างความสวยงามและแรงดึงดูดให้กับผู้คนที่เดินผ่านไปมานั่นเอง
Façade เปรียบได้กับหน้าตาของแต่ละอาคาร ที่คอยต้อนรับผู้ใช้งานอยู่ก่อนเข้าไปในอาคาร โดยในสมัยก่อนการออกแบบเปลือกอาคารให้สวยงามจะยังไม่แพร่หลายมากเท่าทุกวันนี้ สถาปนิกมักจะนิยมออกแบบ Facade สำหรับอาคารพาณิชย์สูงเท่านั้น ต่อมาถึงได้มีการพัฒนา ออกแบบในอาคารรูปแบบต่างๆมากขึ้น ทั้งในโรงแรม รีสอร์ท ร้านอาหาร และที่พักอาศัย
ความแตกต่างระหว่าง Facade โรงแรมและร้านอาหาร
นอกจากเรื่องความสวยงามของเปลือกอาคารแล้ว Façade ยังสามารถบอกได้ว่า ตึกที่เราเห็นนั้นคือตึกประเภทไหน เช่นการออกแบบ Façade ของโรงแรมและร้านค้าจะมีความต่างเพราะการใช้งานไม่เหมือนกัน
ในบางครั้ง รูปแบบการใช้งานของอาคารที่ค่อนข้างจำกัดและเป็นเฉพาะทาง Facade แต่ละสถานที่ก็จะมีความคล้ายคลึงกัน อย่างโรงพยาบาล สถานีตำรวจ หอพัก เป็นต้น
ถ้าเราเริ่มรู้สึกจำเจกับบ้านหลังเก่า ก็สามารถปรับเปลี่ยนเปลือกนอกอาคาร เพื่อเพิ่มเติมความสดใสให้กับบ้าน เช่นบ้านหลังนี้ ที่ออกแบบโดย KIRIN design&living เป็นการปรับเปลี่ยนความมืดทึบและอึดอัดของบ้านสองชั้นหลังเก่า ให้กลายเป็นบ้านที่เปิดโล่ง รับแสงแดดและสายลมจากธรรมชาติได้เป็นอย่างดี
ที่พักอาศัยในปัจจุบัน นอกจากการออกแบบเปลือกอาคารที่สวยงามแล้ว ยังออกแบบเปลือกอาคาร ซึ่งช่วยพัฒนาชีวิตคนในบ้านให้สมบูรณ์ได้มากยิ่งขึ้นอีกด้วย PK House (ออกแบบโดย Jun Sekino) มีการใช้ตะแกรงเหล็กสีดำสนิทเป็น Facade เพื่อสร้างความเป็นส่วนตัวให้กับคนภายในบ้าน แต่ก็ยังช่วยให้แสงแดดและลมพัดผ่านเข้าไปในบ้านได้ตามปกติ
ที่พักอาศัยในตึกแถวแนวใหม่ Siri House ซึ่งมี Façade ที่โดดเด่น สะดุดตา จากอาคารรอบข้าง
อีกหน้าที่ ที่สำคัญที่สุดของเปลือกอาคาร คือสามารถประหยัดพลังงานในอาคาร บาง Façade สามารถลดความร้อนจากไอแดด ควบคุมปริมาณอากาศ ความชื้น และ ช่วยควบคุมแสงสว่างที่จะเข้ามาภายในอาคาร เพื่อลดการใช้พลังงานในอาคาร และสร้างสภาพบรรยากาศให้เหมาะสมกับการอยู่ภายในอาคารนั้นมากขึ้น
RMIT Design School มี Façade เป็นวงกลมที่เรียงรายนับพันชิ้น โดยแต่ละอันจะมีทรายอยู่ข้างใน เพื่อดูดความชื้นและปรับอุณหภูมิให้ภายในอาคาร
เปลือกอาคารที่สามารถยืดหดไปมาได้ ตามความร้อนในอากาศ สร้างจาก Thermobimetal คือแผ่นโลหะ 2 ชนิดที่ต่างกัน ซึ่งสามารถขยายตัวตามความร้อนที่แตกต่างกันได้ เมื่อไหร่ก็ตามที่พื้นผิวของวัสดุเกิดความร้อน แผ่นนี้จะหดตัวทำให้อากาศสามารถถ่ายเทเข้าไปข้างในอาคารได้มากขึ้น เมื่ออากาศเย็นลงแผ่น Thermobimetal ก็จะคลายตัวและปิดลงอีกครั้ง
Façade Designer นักออกแบบ Facade ผู้เชี่ยวชาญ
เมื่อ Facade กลายเป็นหนึ่งปัจจัยที่สำคัญในการออกแบบอาคาร ผู้คนเล็งเห็นประโยชน์ของการออกแบบเปลือกอาคารมากขึ้น จึงเกิดอาชีพ Façade Designer ขึ้นมา
Façade Designer หรือ Curtain wall designer คือบุคคลที่ทำหน้าที่ออกแบบเปลือกอาคารโดยเฉพาะ โดยต้องออกแบบเปลือกอาคารให้ดูสวยโดดเด่นสะดุดตา เหมาะสมกับการใช้งานภายในอาคารและเข้ากันได้ดีกับบริบทรอบข้าง ที่ต่างกันตามแต่ละสถานที่ อีกทั้งต้องมีความเชี่ยวชาญในเรื่องการออกแบบและโครงสร้างโดยเฉพาะ เพราะ Façade Designer ต้องทำงานร่วมกับสถาปนิก และ วิศวกร เพื่อให้ Façade ที่คิดมานั้นสามารถเกิดขึ้นจริงได้
โดยในขั้นตอนแรกสุด สถาปนิกจะทำการออกแบบ Façade อาคารไว้อย่างคร่าวๆ เช่นมีขนาดโดยรวมของกระจก หรือใช้วัสดุ พื้นผิวอาคารแบบไหน จากนั้น จึงส่งต่อให้ Façade Designer นำมาออกแบบพัฒนา ใส่รายละเอียด และคำนวณความเป็นไปได้ในการสร้างจริง
Façade ก็เปรียบได้กับเสื้อผ้าของอาคาร เป็นสิ่งที่ดึงดูดสายตาและเป็นหน้าตาให้กับอาคาร ซึ่ง Façade ไม่ได้มีประโยชน์แค่ความสวยงามให้กับอาคารเท่านั้น Facade ยังสามารถปกป้องผิวอาคารจากความร้อน ความหนาว และช่วยถ่ายเทอากาศภายในอาคารได้ด้วยเช่นกัน
———
ขอบคุณข้อมูลและรูปภาพจาก SCG, TCDC, Pinterest, Gizmodo