ความเท่าเทียมไม่ใช่แค่เรื่องการปกครอง เพราะการออกแบบก็มีส่วนช่วยให้ผู้คนใช้งานได้อย่างเสมอภาค
House of Disable People’s Organization องค์กรคนพิการ
Location : Denmark
Photo : Martin Schubert
คุณเคยเห็นทางลาดในอาคารสาธารณะที่ได้ระดับมาตรฐานสำหรับคนที่ต้องนั่งรถเข็นครั้งล่าสุดเมื่อไหร่ ? ถ้าใครยังมีสุขภาพแข็ง ลงแข่งวิ่งฮาล์ฟมาราธอนได้เกือบทุกสัปดาห์ ก็คงจะไม่ต้องเพิ่งพาทางลาดหรือบันไดราวจับเพื่อช่วยพยุงตัวขณะเดินเหิน พูดง่ายๆ ว่าดูจะเป็นเรื่องไกลตัวเสียด้วยซ้ำสำหรับคนทั่วไป เมื่อในชีวิตประจำวันของเรายังไม่ต้องการความช่วยเหลือจากการออกแบบ Universal Design แต่สิ่งที่เราไม่ได้ใช้งานก็ไม่ได้หมายความว่ามันไม่จำเป็น เพราะในทุกสังคมย่อมประกอบไปมวลชนที่มีความหลากหลาย โดยเฉพาะผู้สูงอายุ เยาวชน คนพิการ ผู้ด้อยโอกาสอีกจำนวนไม่น้อยที่มีข้อจำกัดในการเข้าถึงสถานที่หรือข้าวของเครื่องใช้ และพวกเขาก็อยากจะได้รับเครื่องมือการออกแบบเพื่อช่วยให้ใช้ประโยชน์จากสิ่งเหล่านั้นได้อย่างเต็มที่และเท่าเทียมกัน
สำนักงานที่เข้าถึงได้ง่ายที่สุดในโลกเค
องค์กรคนพิการที่ว่านี้ตั้งอยู่ในประเทศเดนมาร์ก มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการว่า Disabled People’s Organisations Denmark (DPOD) จุดเริ่มต้นและนับจุดแข็งที่สำคัญก็คือ ความสมัครสมานผสานเจตนารมณ์กันอย่างกลมเกลียวภายใต้ร่มเงาของความสามัคคีขององค์กรคนพิการภายในประเทศ ที่แม้จะมีเงื่อนไขความแตกต่างอันหลากหลายในแต่ละองค์กรมากกว่า 20 แห่ง แต่สมาชิกของสมาพันธ์ก็ยอมรับข้อตกลงส่วนกลางเพื่อส่งเสริมผลประโยชน์หลักสำหรับทุกคน จนเกิดเป็นโครงการก่อสร้างอาคารหลังใหม่เพื่อที่จะเป็น ‘The World’s Most Accessible Office Building’ สำนักงานที่เข้าถึงได้ง่ายที่สุดในโลก อาคารที่มีการออกแบบทางสัญจรเน้นความสะดวกสบาย ใช้งานได้ง่ายสำหรับทุกคน ไม่ว่าเขาคนนั้นจะใช้ 2 เท้าก้าวเดินหรือเคลื่อนไหวด้วยที่นั่ง 4 ล้อ เพื่อเป็นตัวอย่างสิ่งปลูกสร้างที่แสดงให้เห็นถึงการเห็นความสำคัญของการใส่ใจมวลชนในสังคม การออกแบบที่ไม่จำเป็นต้องดัดแปลงแบบเฉพาะเจาะจงเป็นพิเศษก็สามารถเอื้อประโยชน์และอยู่ร่วมกันได้จริง
การออกแบบเพื่อความเท่าเทียม
แนวคิดการออกแบบหลักของอาคาร คือ การสร้างความเท่าเทียมกันให้แก่ผู้ใช้งานทุกกลุ่มโดยเฉพาะผู้พิการ สนับสนุนและส่งเสริมให้ผู้พิการสามารถพึ่งพากำลังตัวเองได้จากกลยุทธ์การออกแบบแก้ไขปัญหา หลายคนอาจจะคิดว่าการออกแบบเพื่อมวลชนจะต้องดัดแปลงสภาพแวดล้อมจนเกิดผลกระทบต่อการใช้งานของคนทั่วไป แต่หากสถาปนิกมีความรู้ความเข้าใจอย่างถ่องแท้แล้วก็จะสามารถหาทางออกแบบทางออกแบบประนีประนอมที่ดีที่สุดสำหรับทุกคนได้ ทางสายกลางสากลที่จะทำให้ Universal Design ดูกลมกลืนไปหนึ่งเดียวกับตัวอาคาร
คอร์ทกลางทรง 5 แฉก
แปลนอาคารออกแบบเส้นสายคล้ายปลาดาว 4 แฉก มีคอร์ทเปิดโล่งทรง 5 เหลี่ยมตรงกลางที่ปล่อยให้แสงแดดธรรมชาติส่องลงมาถึงแผ่นพื้น มีต้นไม้ขนาดใหญ่คอยให้ความชุ่มชื้นแก่สายตา
หันหน้าแกนอาคารด้านหนึ่งออกสู่พื้นที่จอดรถ ส่วนอีกด้านตั้งใจเบือนหน้าเข้าพื้นที่สีเขียวภายในโครงการ ปีกย่อยแต่ละฝั่งของตึกจะช่วยเพิ่มพื้นที่เปิดรับแสงสว่างจากภายนอกได้มากขึ้น
สำนักงานที่เข้าถึงได้ง่าย ก็ต้องมีเส้นทางสัญจรและสัญญาณนำทางที่เข้าง่ายเช่นเดียวกัน คอร์ทตรงกลางอาคารทำหน้าที่เป็นหัวใจหลักในการแจกจ่ายเส้นทางไปในแต่ละแยก เหลี่ยมมุมทั้ง 5 ของพื้นที่โถงกลางจะเป็นจุดอ้างอิงการกำหนดเส้นทางของคนตาบอด เพราะหากออกแบบพื้นที่คอร์ทกลางเป็นแบบทรงกลมพวกเขาอาจจะต้องเดินวนคลำหาเส้นทางวนรอบไปแบบไม่มีที่สิ้นสุด รวมทั้งการใช้ป้ายสัญญาณบอกเส้นทางที่มองเห็นชัดเจน สัมผัสพื้นผิวที่แตกต่างได้ มีสีสัน แสงเงาที่ช่วยบอกใบ้ทิศทางในอาคารอย่างสะดวก
วัสดุส่วนใหญ่ในอาคารใช้สีขาวสะอาดตา ปูด้วยพื้นไม้เนื้ออ่อนดูอบอุ่น จะมีเพียงพื้นที่ห้องบันไดหนีไฟ ห้องน้ำส่วนกลางที่เลือกใช้สีสันเป็นตัวบ่งบอกหน้าที่ความสำคัญ และเป็นจุดอ้างอิงปีกอาคารแต่ละด้านที่แตกแขนงแยกออกไป
องค์ความรู้เกี่ยวกับ Universal Design อาจเป็นบทเรียนหน้าใหม่แต่ไม่นับเป็นเรื่องไกลตัว การออกแบบที่ใส่ใจแต่มวลชนทุกกลุ่มในสังคมมากเพียงพอ จะทำหนาที่สร้างความเท่าเทียมให้เกิดขึ้นได้ องค์กรคนพิการในประเทศเดนมาร์กจึงเป็นหนึ่งในตัวอย่างที่ดีที่แสดงให้เห็นว่า เราสามารถบรรลุจุดประสงค์การออกแบบทางสายกลางที่เอื้อประโยชน์การเข้าถึง ใช้สอยพื้นที่สำหรับทุกคนได้จริง ขยายขอบเขตความรู้ความเข้าใจ ช่วยยกระดับมาตรฐานในการก่อสร้างขึ้นได้ในอนาคต และมันไม่ใช่หน้าที่จำเพาะของใครอื่นใด หากแต่ต้องอาศัยความร่วมมือร่วมใจของมนุษย์ทุกคน คล้ายกับที่ ศาสตราจารย์ Stephen Hawking เคยกล่าวไว้ว่า
“ ความจริงเราทุกคนมีหน้าที่ทางศีลธรรมที่ควรจะต้องช่วยขจัดอุปสรรคทั้งหลายทำให้เกิดการมีส่วนร่วม ลงทุนแรงกายแรงใจ และใช้ความเชี่ยวชาญเพื่อปลดล็อคศักยภาพอันยิ่งใหญ่ในตัวมนุษย์ที่แม้แต่ความพิการก็ไม่อาจปกปิดเอาไว้ได้ ”
ข้อมูลอ้างอิง
http://www.archdaily.com/495736/house-of-disable-people-s-organization-cubo-force4